က်င္အဓိပၸါယ္

က်င္အဓိပၸါယ္
အခန္း(၁)

“က်င္” ေဝါဟာရႏွင့္ပတ္သက္၍ အမ်ဳိးမ်ဳိးရြီးဖြဲ႔ကတ္သည္ကို တြိရပါသည္။ ဦးရာဇ္ေတာင္ဘုရားသမိုင္း လကၤာ၌ “ေလာကီဘက္က၊ ေဆာင္႐ြက္တခန္း၊ က်င္လက္ပန္းႏွင့္၊ ၿမီဝန္း႐ုပ္သီး၊ ႐ႈမၿငီးေအာင္” ဟူ၍ူ ရြီးဖြဲ႔ထားသည္။ ဆယ့္ႏွစ္လရာသီလကၤာတပိုဒ္တြင္ “မယ္လွ်င္စစ္မွာ၊ စိတ္ႀကီးပ်က္လို႔၊ က်င္ကိုင္လက္ပန္း၊ အခန္းခန္းကို၊ အိမ္သူအကၽြန္၊ ျမင္ရျပန္ေက၊ လြမ္းေတာ္တာ႐ွည္၊ ပန္းမဥၥဴကို၊ နီပူထိုးေက၊ ညႇိဳးလတ္ေတလည္း” ဟူ၍ူ ဖြဲ႕ဆိုထားျပန္သည္။

လမုေခ်ာင္းဆရာေက်ာ္မဲရြီးဖြဲ႔ေသာ မဟာဝိဟႎကရာဇဝင္လကၤာ (အပိုဒ္-၁၁၃) ၌ “ကေျခမ်ားျဖင့္၊ တီးကာရစ္ျမည္၊ စည္ငါးမည္တည္း၊ သံ႐ွည္ဟစ္ေႄကြး၊ စု႐ံုးေဝးလွ်က္၊ လက္ပြဲက်ယင္၊ လံုးထြီးက်င္၍” ဟူ၍လည္းေကာင္း

မႏၲေလးဝိဇၨာသိပၸံတကၠသို္လ္ပါေမာကၡခ်ဳပ္ ဆရာႀကီးဦးေက်ာ္ရင္သည္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ႏွစ္ပတ္လည္မဂၢဇင္း (၁၉၅၈-၅၉)၊ လုပ္သားျပည္သူ႔နိစဥ္သတင္းစာ (၂၄-၈-၆၄) တြင္ က်င္ႏွင့္ပတ္သက္ ေဆာင္းပါးမ်ားကိုရြီးသားခရာ-
“က်င္ဟူသည္မွာ က်ားႏွင့္ယင္ ေဝါဟာရႏွစ္လံုးေပါင္းစပ္ျဖစ္ေပၚလာရေၾကာင္း၊ “က်ားယင္၊ ယင္-က်ား” ကစပ္နည္းကိုအၿခီခံ၍ က်င္ျဖစ္ေပၚလာရေၾကာင္းဆိုထားသည္။ “က်ားယင္” ကစပ္နည္း၊ က်ားကယင္ကို အုပ္ဖမ္းလိုက္၊ ယင္က ေယွာင္ၿပီးလိုက္ႏွင့္ ယင္အေကာင္ႏွစ္ဆယ္ကို က်ားႏွစ္ေကာင္က အႏိုင္လိုက္ဖမ္းရန္အကြက္ ႐ႊိကစပ္နည္းကိုအၿခီမွီၿပီး က်င္သန္ႏွစ္ဦး ဖမ္းလိုက္၊ ခံလိုက္၊ ပစ္ခ်လိုက္ႏွင့္ ၿမီသို႔က်ေအာင္ ကစပ္ရေသာ နည္းအတတ္ပညာ” ဟူ၍ ယွင္းျပထားသည္။

တိုင္းရင္းသားယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ထံုးစံမ်ား (ရခိုင္) (၁၉၇၆) စာအုပ္၌ကား “က်င္ဟူသည္မွာ က်ားလွ်င္မွ ေျပာင္းလဲလာျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း၊ က်ားသည္ သားေကာင္ကိုဖမ္းသည့္အခါ လွ်င္ျမန္သည့္အဟုန္ျဖင့္ ဖမ္းေအာင္းရသကဲ့သို႔ ျဖတ္လတ္လွ်င္ျမန္ရသည့္အတြက္ “က်ားလွ်င္” ဟုေခၚရာမွ က်င္ျဖစ္လာသည္” ဟုဆိုထားသည္။

သဇင္ႏြယ္ (မႏၱေလးတက္ကသိုလ္) ၏ လက္ႏွိွပ္စက္မူ က်င္စာတမ္းငယ္၌ “က်ားကဲ့သို႔ ခြန္အားဗလႏွင့္ ပညာကိုအသံုးခ်ကိုင္ရသည့္ အားကစပ္နည္းျဖစ္သည့္ “က်ားအင္” လို႔ေခၚရာမွ “က်င္” ျဖစ္လာေၾကာင္းဆိုထားျပန္သည္။

ရမၼာဝတီပညာစာရႏွင့္ လွေအာင္ေ႐ႊ႐ို႕ရြီးသားသည့္ “ရမၼာဝတီေတးကဗ်ာမ်ားစာအုပ္” (၁၉၉၀) တြင္းလည္း ရမ္းၿဗဲေဒသိယသဘာဝေတးကဗ်ာတခ်ဳိ႕ကို တြိရၿပီး ထိုကဗ်ာမ်ားထဲတြင္ က်င္ေဝါဟာရႏွင့္ပတ္သက္၍ “က်အယင္၊ က်ီးယင္၊ က်ယင္၊ က်အားယင္” စသည္ျဖင့္ အမ်ဳိးမ်ဳိးအသံထြက္ကာ ဖြဲ႔ဆိုရြီးသားထားသည္ကို တြိရသည္။ ကဗ်ာတပိုဒ္ကိုေထာက္ျပရလွ်င္ -
“႐ြာဘံုေကရာ ေသာင္းလဲ၊ မ်ားဘံုဆင္ေက၊ ႐ြာတြင္လူမ်ား၊ က်အင္တုိက္ေတ ထိုပြဲလယ္မွာ၊
ေမွ်ာကာၾကည့္ေက၊ ဝမ္းနည္းနည္းႏွင့္” ဟူ၍ ေဒသိယလီသံျဖင့္ ဖြဲ႔ဆိုထားသည္ကို တြိရပါသည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္တြင္ ဓမၼရာ (ထမရာ၊ အမရာ) မင္းသား က်င္အတတ္ပညာသင္ယူပံုႏွင့္ ပတ္သက္၍ “ထမရာဖြဲ႔” ၌ -

“ေက်ာက္တလင္းတြင္၊ ေပ်ာ္ပြဲ႐ႊင္ေသာင္းသဲ၊ ကတူပြဲႏွင့္၊ ေပ်ာ္ပြဲသဘင္၊ က်င္ျခင္းသင္၍၊ ကာေကာင္းျခင္းႏွင့္၊ သိုင္းျခင္းသံုးဆယ္၊ သင္လတ္ေတေလး။ ဒိုင္းျခင္းသံုးဆယ္ သင္လတ္ေတေလး။ စစ္ဆုတ္စစ္တက္၊ သင္လတ္ေတေလး” ဟူ၍ တြိရသည္။

မဇၥ်ိမေဒသအေရးေတာ္ပံုက်မ္းနိဒါန္း႐ွည္ (စာ-ငဲ) တြင္လည္း -
“ရခိုင္သား႐ို႕သည္ ဗဒံုမင္း၏ခိုင္းေစျခင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးကို လုပ္ေဆာင္ကတ္ရသည္။ ၎႐ို႕မွာ အမရပူရနီျပည္ေတာ္တြင္က်င္းပေသာ ပြဲလမ္းသဘင္မ်ားတြင္ အတီးအမႈတ္၊ အကအခုန္၊ က်ယင္စေသာ ေျဖေဖ်ာ္မႈမ်ား လားေရာက္ေဆာင္႐ြက္ရ၏။” ရခိုင္ရာဇဝင္သစ္က်မ္း (ဒုတြဲ)(စာ ၂၉၆) (ရခိုင္သားႀကီးစာပီထုတ္) တြင္လည္း -

“ဒါးပိုင္ႀကီးေက်ာ္ပံုလည္း ေလးေတာင္စားေလွ်ာက္ထားသည္ကိုသိလီလွ်င္ ေလွ်ာက္ထားရာသေလာဟု အခ်က္ဝင္၍ လက္ေဝွ႔ေက်းယင္ပြဲဆင္၍ သဘင္ျပဳၾကရာတြင္ အက်ဴးအလြန္ျပဳသည္ဟု ေလးေတာင္စားေခၚမဲလြယ္႐ို႕ ညီအစ္ကိုသံုးေယာက္ကို ဖမ္းယူလွ်က္ ဒါးပိုင္ၾကီးေက်ာ္ပံုသည္ သတ္္လီ၏။” ဟူ၍လည္းတြိရသည္။

က်င္ႏွင့္ပတ္သက္၍ စကားပံု၊ ဥပမာတခ်ဳိ႕လည္းဟိသည္။ “အဘက်င္သန္၊ သားအင္တန္” “က်င္သန္အို ၾကက္ႏွင္မရ” “ကစပ္ႀကီးေက က်င္ျဖစ္ေတ” စသည္ျဖင့္ျဖစ္သည္။

ျမန္မာ့အဘိဓာန္က်မ္း (ပတြဲ) (၁၉၉၁) ၌ ကား -

က်င္ (ႀကိ) ။ ၿမီႀကီးႏွင့္ေရာနီေသာ ေ႐ႊမႈန္႔၊ ေငြမႈန္႔မ်ားကို က်င္ခြက္တြင္ထည့္ကာ ရီတြင္သဲ့ယူသည္။
က်င္ (ၾကိ) ။ တတ္ေျမာက္လိမ္မာသည္။ “လူ႔ျပည္နတ္ျပည္၊ ဘံုသံုးထပ္တြင္၊ ႏိုင္အံ့မထင္၊ ပညာက်င္သည္၊ ထြတ္တင္ေမာ္ကြန္းထား၏တည္း”
က်င္ကိုင္ (ႀကိ)(ရခိုင္) ။ တဦးႏွင့္တဦး၊ အႏိုင္အယႈံးလံုးသတ္သည္။ ေတာင္ေက်ာ္ကိုင္သည္၊ နပန္းလံုးသည္ - ဟူ၍ျဖစ္သည္။

သို႔ျဖစ္၍ က်င္ေဝါဟာရအဓိပၸါယ္္ကို နိဂံုးေကာက္ခ်က္ခ်ပါက က်င္ဆိုသည္မွာ က်င္ပင္ျဖစ္သည္ဟု၍ ဆိုရေပမည္။ ကၽြမ္းက်င္သည္။ က်င္လည္သည္။ က်င္ပစ္ခ်သည္ဆိုသည့္ အဓိပၸါယ္ပင္မဟုတ္ပါလား။

အခန္း (၂)

က်င္သမိုင္းေၾကာင္း

က်င္သမိုင္းေၾကာင္းႏွင့္ပတ္သက္၍ ေတာင္ေက်ာင္းဆရာေတာ္၏ ရခိုင္ရာဇဝင္သစ္က်မ္းအပါအဝင္ ရခိုင္ရာဇဝင္က်မ္းတခ်ဳိ႕၏အလိုအရ လက္ပန္းသည္႐ို႕ လက္ပန္းသတ္ၾကသည္ကို ၀ါသုေဒဝ၊ ဗလေဒဝေခတ္ (ဘီစီ ၆၀၀ ေက်ာ္ေလာက္က) ႐ွိဦးစြာ ဒြါရာတီေခတ္ကပင္ဟိေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။ ဝါသုေဒဝ၊ ဗလေဒဝ႐ို႕ မင္းညီေနာင္တက်ိပ္သည္ ဦးရီးေတာ္ကံသမင္းႀကီး ေထာင္ေခ်ာက္ဆင္က်င္းပသည့္ လက္ပန္းသတ္ပြဲ၌ စာ႐ုယလက္ပန္းသည္ မုဠိအလက္ပန္းသည္႐ို႕ႏွင့္ လံုးသတ္အႏိုင္ရၿပီးေနာက္ ျပည္သိမ္းပံုမ်ားကို ရြီးဖြဲ႔ထားသည္။ ဦးရာဇ္ေတာင္ဘုရားသမိုင္းလကၤာ “က်င္လက္ပန္းႏွင့္၊ ၿမီဝန္း႐ုပ္သီး ႐ႈမၿငီးေအာင္” ဟူ၍ရြီးဖြဲ႔ထားသည့္အတြက္ က်င္ကိုလက္ပန္းလံုးပဲြဟုလည္းေခၚသည္။

ပါေမာကၡခ်ဳပ္ဦးေက်ာ္ရင္၏ “ရခိုင္႐ိုးရာအတတ္ ကိုယ္ပိုင္ပညာက်င္ပြဲ” (ရခိုင္တန္ေဆာင္ ၁၉၅၈) ေဆာင္ပါးတြင္ -

“႐ွိရခိုင္မင္းဆက္မ်ားလက္ထက္တြင္ ဘီလူးကို အသီသတ္ခေသာ က်င္သမားဟုဟိသည္။ ထိုနည္းတူ မြန္မင္းမ်ားလက္ထက္တြင္လည္း အသားမင္းသားမွာ ခုနစ္ေတာင္ျမင့္ေသာ ကုလားလန္ဘားႏွင့္ နပန္းလံုးသတ္ခသည္။ ျမန္မာရာဇဝင္တြင္လည္း ရန္မန္ေထြးသည္ မိေက်ာင္း၊ က်ား၊ ဆင္႐ို႕ႏွင့္နပန္းလံုးကာ သတ္ပုတ္ေအာင္ျမင္၍ အနႏၵသူရိယဘြဲ႕ကိုပင္ ရဟိခသည္။ အသားမင္းသား ကုလားလန္ဘားႏွင့္ နပန္းသတ္သည္မွာ ရာဇဝင္အရ ႏွစ္ေပါင္းေထာင္ေက်ာ္ဟိလတ္ၿပီ။ ကမၻာေပၚတြင္လည္း နပန္းလံုးအတတ္ေပၚေပါက္ ေခတ္စားသည္မွာ ႏွစ္ေပါင္းေထာင့္ငါးရာေက်ာ္လတ္ၿပီ။ ဤအေၾကာင္းႏွစ္ရပ္ကိုေထာက္၍္ ရခိုင္ျပည္တြင္လည္း က်င္အတတ္ေပၚေပါက္ခသည္မွာ ႏွစ္ေပါင္းတေထာင္ထက္မေလ်ာ့ႏိုင္ဟု ေတြးမိသည္။” ဟူ၍ သံုးသပ္ျပထားသည္။

ေဝသာလီေခတ္ စူဠစႃႏၵားမင္းလက္ထက္၌ အမတ္ႀကီးဓမၼေဇယ်သည္ “ဗ်ည္း-၃၃ လံုးလွီေလွာ္သံ” ကိုစပ္ဆိုခသည္။ ယင္းလွီေလွာ္သံကို က်င္သန္ႀကီးမ်ားက ၿပိဳင္တူ႐ြတ္ဆို၍ စည္ႀကီးၿဗိန္းေစာင္းတီးကာ ၿပိဳင္ေလာင္းႀကီးမ်ားကိုေလွာ္၍ ရခိုင္ရီတပ္မႀကီးျဖင့္ စစ္ခ်ီထြက္ေၾကာင္းဆိုထားသည္။ ရခိုင္ျပည္နယ္ျဖစ္စဥ္သမိုင္း (ပဥၥမတြဲ) (ယဥ္ေက်းမႈက႑) စာ-၁၈၈ ၌ -

“႐ွိေခတ္ရီတပ္မေတာ္မ်ားတြင္ စစ္ခ်ီထြက္ေသာခါ သန္မာထြားက်ဳိင္းသူက်င္သန္ႀကီးမ်ားက လွီကိုေလွာ္ခတ္ရသည္။” ဟူ၍ ရြီးထားသည္။ ၎လွီေလွာ္သံကိုအေၾကာင္းျပဳလွ်က္ ၿပိဳင္ေလာင္းသံက်ပ္မ်ား စပ္ဆိုခသည္။

“ကိုးစိတ္ကိုးလံ၊ ကိုးပင္းကန္၊ က်င္သန္တိရာတက္ပ်ာစီးလို႔၊ မဟာေလာင္းႀကီးထြက္လို႔လာ” (ရခိုင္ညြန္ဖူး၊ ၁၉၆၈--စာ-၈၃) “ကိုးဆယ့္ကိုးလံ၊ ကိုးပင္းကန္၊ က်င္သန္တၿပီး၊ စည္တတီး” စသည္ျဖင့္ျဖစ္သည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္ “ထမရာဖြဲ႕” ၌လည္း က်င္ျခင္း၊ ကာျခင္း၊ သိုင္းျခင္း၊ ဒိုင္းျခင္းအတတ္ပညာမ်ား သင္ယူပံုကိုဖြဲ႕ဆိုထားဟိၿပီးျဖစ္သည္။ အမရပူရေနျပည္ေတာ္၌ က်င္ေျဖေဖ်ာ္မႈျပဳလုပ္ပံုကိုလည္း “မဇၥ်ိမေဒသအေရးေတာ္ပံုက်မ္း” ၌ တြိရသည္။ ႐ုပ္ဝတၳဳသက္သီအျဖစ္ သွ်စ္ေသာင္းဘုရားလႈိဏ္ဂူပတ္တြင္း၌ က်င္းအားကစပ္နည္းဆိုင္ရာ ႐ုပ္လံုး႐ုပ္ႄကြမ်ား ထြင္းထုထားသည္ကို ကနိထိ တြိျမင္ႏိုင္သည္။

ဤအေၾကာင္းအခ်က္မ်ားကိုဆက္စပ္၍ က်င္အားကစပ္နည္းအတတ္ပညာသည္ ႐ွိေခတ္အဆက္ဆက္ ရခိုင္မင္းမ်ားလက္ထက္ကပင္ ဆင္းသက္လာသည့္ နည္းပညာရပ္ျဖစ္သည္ကို တိတိက်က်ေျပာႏိုင္သည္။ ႐ွိရခိုင္မင္းမ်ားလက္ထက္ကပင္ ရခိုင္႐ိုးရာက်င္ပြဲမ်ားကို မင္းညီလာခံနန္းတြင္းသဘင္မ်ား၌ က်င္းပလာၿမဲျဖစ္သည္။

တိုင္းျပည္အဝွမ္း ၿမိဳ႕ျပကၽြန္းရြာေဒသမ်ား၌ စည္စည္ကားကား ထူးထူးျခားျခားက်င္းပသည္။ က်င္ပြဲ၊ ၿပိဳင္ေလာင္းပြဲမ်ားသည္ ရခိုင္႐ို႕၏တိုက္ေရး၊ ခိုက္ေရး၊ စစ္ေရးအတြက္လည္းေကာင္း၊ စည္းလံုးညီညြတ္မႈ၊ အားမာန္တက္ႄကြမႈ၊ ယံုၾကည္မႈ၊ က်န္းမာၾကံ့ခိုင္မႈမ်ားအတြက္လည္းေကာင္း၊ နန္းတြင္းနန္းျပင္၊ ၿမိဳ႕ျပကၽြန္းရြာမက်န္ စည္ကားၿမိဳင္ဆိုင္စြာက်င္းပသည့္ ပညာတရပ္ျဖစ္သည္။ ကၽြန္းပြဲ၊ ႐ြာပြဲ၊ ဘုရားပြဲ၊ ထီးတင္ပြဲ၊ စ်ာပနပြဲ၊ မယ္ေတာ္ပ်ံပြဲ၊ သႀကၤန္ပြဲ၊ ၿပိဳင္ေလာင္းပြဲ၊ ရထားပြဲစသည့္ ပြဲေတာ္တိုင္း၌ က်င္ပြဲမပါလွ်င္မၿပီးဆိုေလာက္သည္။

ရခိုင္႐ိုးရာအက “က်င္ယိမ္း” ၌ -

“က်ယင္ က်င္၊ ဖမ္းလူခံလူ၊ တူတူလံုး၊ ဒုန္းဒုန္းလည္းခ်၊ အက်လည္း ယင္၊ က်ယင္ က်င္၊ ရခိုင္သား႐ို႕ႀကိဳက္ေတ ရခိုင္က်င္၊ ေခၚတြင္လာကတ္၊ အားကစပ္၊ ပြဲတိုင္းမလြတ္ သူပါဝင္” ဟူ၍ စပ္ဆိုထားသည္။

က်င္ေခတ္ဦးက တပြဲလံုး၌ ေနာက္ဆံုးအႏိုင္ရဗိုလ္စြဲသူကို ဘုရင္၊ မိဖုရား႐ို႕ကိုယ္တိုင္ “ပန္းစည္းဆု” ခ်ီးျမွင့္ေၾကာင္းသိရသည္။ ထိုသို႔ ဆုခ်ီးျမွင့္ပုံစနစ္သည္ ႐ွိဂရိျပည္ အိုလံပစ္ပြဲ၌ “ေလာရယ္” (ေခၚ) သစ္ခြပန္းစည္းဆု ခ်ီးျမွင့္ပံုႏွင့္တူေၾကာင္း သဇင္ႏြယ္၏စာတမ္းငယ္၌ ရြီးသားထားသည္။ ယခုထိက်င္သန္မ်ားအား “ပန္းဆု”ဟူ၍ူ ခ်ီးျမွင့္သည္ကို တခ်ဳိ႕နီရာမ်ား၌ တြိရသိမ့္သည္။

႐ွိက က်င္ပြဲကိ ေ႐ႊေမာင္းတန္း၊ ေငြေမာင္းတန္းဟူ၍ ခြဲျခားက်င္းပသည္။ ပထမတန္း၌ ေနာက္ဆံုးအႏိုင္ရဗိုလ္စြဲသူကိို ေ႐ႊေမာင္ဆု၊ ဒုတိယတန္း၌ ေနာက္ဆံုးအႏိုင္ရဗိုလ္စြဲသူကို ေငြေမာင္းဆုမ်ားခ်ီးျမွင့္သည္။ ေ႐ႊေမာင္း၊ ေငြေမာင္းမ်ားမွာ တစ္က်ပ္၊ တစ္က်ပ္ခြဲထိ အလီးဟိၿပီး တံဆိပ္ခပ္ႏွိပ္ကာ ပိုးႀကိဳး၊ သိုးမီႊးႀကိဳးက်စ္၍ လိုင္ဖင္း၌စြပ္၍ ခ်ီးျမွင့္သည္။ အဂၤလိပ္စာလက္ထက္က အဂၤလိပ္ “မယ္လ္ေဒးလ္” တံဆိပ္မ်ဳိးခပ္ႏွိပ္ကာ ေ႐ႊတံဆိပ္၊ ေငြတံဆိပ္မ်ားကို ခ်ီးျမွင့္ခကတ္သည္ဟုဆိုသည္။ ကနိေခတ္ထိ ေ႐ႊေမာင္း၊ ေငြေမာင္းဆုမ်ားကို ႐ွိမူမပ်က္ခ်ီးျမွင့္က်င္းပၿမဲျဖစ္သည္။ က်င္တေခတ္ဆန္းသစ္လာေသာ ကနိကာလ၌ ကားက်င္ပြဲမ်ားကို ေခတ္ႏွင့္အညီ ဆန္းသစ္တီထြင္ကာ ေ႐ႊေမာင္းဆုမ်ားက်ည္း ခ်ီးျမွင့္က်င္းပလာလတ္သည္။

ရခိုင္ေတာ္ဝင္ဂႏၶဝင္ေျမာက္ ရခိုင့္က်င္ကို မေပ်ာက္မပ်က္၊ တုိးတက္ဖြံ႔ၿဖိဳးေအာင္လုပ္ေဆာင္ရန္မွာ မ်က္ေမွာက္ေခတ္ ရခိုင္သားတိုင္း၏တာဝန္္ျဖစ္သည္။

အခန္း(၃)

က်င္ပညာ၏နက္နဲပံု၊ စနစ္က်ပံုႏွင့္ အက်ဳိးသက္ေရာက္ပံု

(က) နက္နဲပံု၊ စနစ္က်ပံု

(၁) က်င္ပညာသည္ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ထိုးႀကိတ္၊ သတ္ပုတ္၊ ကန္ေက်ာက္ၿပီး ၿပိဳင္ဖက္အား အနာတရျဖစ္ေအာင္ ေဒါမာန္ျဖင့္ၾကံဆတိုက္ခိုက္သည့္ နည္းပညာမဟုတ္။ (ဦးေကၡာင္း၊ ဒူး၊ တန္းေတာင္၊ ၿခီဖနာင့္၊ ၿခီေစာင္း၊ ၿခီဖဝါး၊ လက္ေစာင္း၊ လက္ဝါး၊ လက္ညႇိဳး၊ လက္သီးစသည္မ်ားကိုသံုးၿပီး (ထိုး၊ ႐ိုက္၊ ေက်ာက္၊ ကန္) သတ္ပုတ္ျခင္းမ်ဳိး လံုးဝမပါဝင္ေခ်။

(၂) က်င္ပညာ အဖမ္းသားအနီျဖင့္ လက္ႏွင့္ၿခီကို အသံုးခ်သည့္အခါ (ထိုး၊ ႐ိုက္၊ ေက်ာက္၊ ကန္၊ သတ္ပုတ္) တိုက္ခိုက္ရန္အတြက္မဟုတ္ပဲ (ဆြဲ၊ ဖမ္း၊ ငင္၊ ဖက္၊ တိုး၊ ကန္၊ ေပါက္၊ ခ်ိတ္၊ ေကာ္၊ ပင့္၊ လိမ္၊ က်စ္) ရန္အတြက္သာလွ်င္ အသံုးခ်ရသည္။

(၃) အခံက်င္သန္သည္လည္း အဖမ္းက်င္သန္က (ဆြဲ၊ ငင္၊ ေပါက္၊ ခ်ိတ္၊ လိမ္၊ က်စ္) လာသည့္အခါ စည္းကမ္းနည္းလမ္းတက် (ေယွာင္၊ ထြက္၊ ခၽြတ္၊ ထုတ္၊ ခါ၊ ပစ္၊ ျပန္ပစ္) ရန္အတြက္သာ မိမိ၏လက္ႏွင့္ၿခီကို အသံုးခ်ရသည္။ နာၾကင္က်ဳိးပဲ့ေအာင္ ၾကံစည္တံု႔ျပန္ခြင့္လံုးဝမဟိ။

(၄) အဖမ္းသားအခြင့္အေရးအနီျဖင့္ အခံသားလက္ကိုဆြဲနည္း၊ ေမာင္းသတ္၊ ေမာင္းလိမ္၊ ေမာင္းက်ပ္၊ ေမာင္းဖြင့္၊ ေမာင္းျပန္၊ ေမာင္းလႊဲနည္း၊ ၿခီေပါက္နည္း၊ ခ်ိတ္နည္း၊ ေကာ္နည္း၊ လိမ္နည္း၊ က်စ္နည္း၊ ပစ္နည္း စသည္ျဖင့္ လက္၊ ၿခီမ်ားကို ကိုင္ပံု၊ ေပါက္ပံု၊ က်စ္ပံု စနစ္တက်ဟိသည္။

(၅) အခံသားအခြင့္အေရးအနီျဖင့္ ထိမ္းကိုင္၊ ဆီးကိုင္နည္း၊ ႐ုန္းေယွာင္ထြက္နည္း၊ ၿခီခၽြတ္လက္ခၽြတ္နည္း၊ ခါနည္း၊ ပစ္နည္း၊ ျပန္ပစ္နည္း၊ အျပန္ပစ္နည္းမ်ားသီးျခားစီ အျပန္အလွန္စနစ္တက်ဟိသည္။

(၆) အဖမ္းသားက်င္သန္ကို အခြင့္အေရးပိုပီးထားၿပီး ယင္းအခြင့္အေရးကို အျခင္း၊ အကြက္ျဖင့္ စနစ္တက် က်င္ပညာအသံုးခ်ကိုင္ကာ အခံက်င္သန္အားအႏိုင္ရေအာင္ ပစ္ခ်ရန္ျဖစ္သည္။ အခံသားက်င္သန္သည္လည္း အဖမ္းသားက်င္သန္ ထိုကဲ့သို႔ လံုးဖမ္းကိုင္တြယ္သမွ် ငံု႔ခံနီ႐ံုမဟုတ္ပဲ အခံက်င္သန္၏ခုခံခြင့္အတတ္ပညာကိုပါ တီထြင္ဖန္တီးထားသည္။ အဖမ္းသား၏လံုးဖမ္းကိုင္တြယ္ခြင့္ႏွင့္ အခံသား၏ခုခံကာကြယ္ခြင့္ ပညာႏွစ္ရပ္ကုိ သူတလွည့္ကိုယ္တလွည့္၊ သူတျပန္ကိုယ္တျပန္ ကိုင္ခြင့္ျပဳလွ်က္ ပညာစြမ္းျပရသည့္ အားကစပ္နည္းပညာရပ္ျဖစ္သည္။

(၇) က်င္ကြင္းနည္းအမ်ဳိးမ်ဳိး ပံုစံတက်ဟိသည္။

(၈) က်င္ျခင္း၊ က်င္ကြက္၊ က်င္ဖမ္းနည္း၊ က်င္ခံနည္းမ်ား စနစ္တက် က်ယ္က်ယ္ဝန္းဝန္း ဟိသည္။

(ခ) က်င္ပညာ၏အက်ဳိးသက္ေရာက္ပံု

(၁) က်င္ပညာသည္ လူငယ္႐ို႕၏ တကိုယ္ရည္စြမ္းရည္ျပည့္ဝမႈ၊ ကိုယ္ခႏၶာၾကံ့ခိုင္မႈအတြက္ အေရးပါသည့္ နည္းပညာရပ္ျဖစ္သည္။
(၂) ဇြဲ၊ သကၱိကိုခိုင္မာစီသည္။ အခက္အခဲကို တဦးတည္း ၾကံ့ၾက့ံခိုင္ခိုင္ ရင္ဆိုင္ျဖတ္္ေက်ာ္ရဲသည့္ုစိတ္္ကို ရဟိစီသည္။
(၃) တက္ႄကြမႈအားမာန္ကို ရစီသည္။
(၄) ယံုၾကည္ခ်က္ျပည့္ဝစီၿပီး ျပတ္သားခိုင္မာစီသည္။
(၅) ယုတ္ညံ့သိမ္ဖ်င္းစိတ္၊ အားငယ္ေၾကာက္႐ြံ႕စိတ္မ်ားကို ကင္းေပ်ာက္စီသည္္။
(၆) မိမိကိုယ္မိမိ အားကိုးယံုၾကည္စိတ္ ျမင့္မားစီသည္။
(၇) ဆံုးျဖတ္ခ်က္တရပ္ကို မွန္မွန္ကန္ကန္၊ ခိုင္ခိုင္မာမာခ်မွတ္လုပ္ကိုင္ေဆာင္႐ြက္လိုစိတ္ခိုင္ၿမဲစီသည္။
(၈) က်န္းမာၾကံ့ခိုင္သန္စြမ္းမႈ၊ လွ်င္ျမန္ဖ်တ္လတ္မႈျဖစ္စီသည္။
(၉) လူ႔ေဘာင္ဝန္းက်င္ႏွင့္ ေေပါင္သင္းဆက္ဆံေရးကိုတိုးတက္စီသည္။
(၁၀) အမ်ားအက်ဳိး၊ ဦးေဆာင္ဦး႐ြက္ျပဳ ပါဝင္ေဆာင္႐ြက္ႏိုင္ရန္ ကာယ၊ ဉာဏ္စြမ္းရည္မ်ားကိုျပည့္ဝစီသည္။
သို႔ျဖစ္၍ ဤအမ်ဳိးသားေရးလကၡဏာ၊ အမ်ဳိးဂုဏ္ေပၚလြင္စီသည့္ အမ်ဳိးသားယဉ္ေက်းမႈ
အစစ္အမွန္ျဖစ္သည့္ က်င္အားကစပ္နည္းပညာရပ္ကို ရခိုင္လူငယ္တိုင္း နားလည္ကၽြမ္းက်င္တတ္ေျမာက္ေအာင္ႀကိဳးစားၿပီး လက္ဆင့္ကမ္းထိန္းသိ္မ္းရမည္။ သို႔မွသာ က်င္ပညာ၏ဂုဏ္ရည္၊ အမ်ဳိးသားဂုဏ္ရည္ ပိုမိုတိုးတက္ေတာက္ေျပာင္လာမည္ျဖစ္သည္။

အခန္း(၄)

က်င္သန္မ်ားႏွင့္ က်င္အတန္းအစားခြဲျခားပံု

(က) က်င္သန္အတန္းအစားခြဲျခားပံု

(၁) က်င္သန္။ ။ က်င္အတတ္ပညာတတ္ကၽြမ္းၿပီး ခႏၶာကိုယ္ သန္မာထြားက်ဳိင္းသူအားလံုးကိုေပါင္း႐ံုး၍ က်င္သန္ဟုေခၚသည္။

(၂) က်င္သန္ေခ်။ ။ က်င္ပညာသင္စ၊ က်င္ကိုင္စ၊ အသက္အ႐ြယ္ငယ္ႏုေသာ သူလူငယ္မ်ား၊ ေငြေမာင္းတန္း (အငယ္တန္း) ၌ ဝင္ကိုင္စလူငယ္မ်ားကို က်င္သန္ေခ် (က်င္သန္ငယ္) ဟုေခၚသည္။

(၃) က်င္သန္ႀကီး။ ။ က်င္ပညာရည္ျပည့္ဝၿပီး က်င္ပြဲမ်ားစြာကိုင္ဖူးၿပီး ပြဲအတြိအၾကံဳရင့္က်က္သည့္ အားခြန္ဗလျပည့္စံုသည့္ က်င္သန္၊ ေ႐ႊေမာင္း၊ ေငြေမာင္း အႀကိမ္ႀကိမ္ရဖူးသည့္က်င္သန္မ်ဳိးကို က်င္သန္ႀကီးဟု ေခၚသည္။ အထူးသျဖင့္ ေ႐ႊေမာင္းတန္း (အႀကီးတန္း) မွ ေ႐ႊေမာင္းရက်င္သန္ႀကီးမ်ားကို ေခၚသည္။

(၄) ျပည္က်င္သန္ႀကီး။ ။ ျပည္က်င္သန္ႀကီးဆိုသည္မွာ က်င္ေလာက၏ အထြတ္အထိတ္ဂုဏ္ပုဒ္ပင္ျဖစ္သည္။ ရခိုင္ျပည္ေဒသအႏွံ႔က ပြဲတိုင္းလိုလို၌ ေ႐ႊေမာင္းေျမာက္မ်ားစြာရဟိထားၿပီး၊ ပရိသတ္ႀကိဳက္ႏွစ္သက္ေသာ က်င္သန္ႀကီး၊ အင္အားႏွင့္ပညာရပ္၌ အံ့မခန္းေလာက္ေအာင္ ထူးခၽြန္ျပည့္စံုၿပီး ေလးစားခ်ီးက်ဴးထိုက္ေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ဳိးကို ျပည္က်င္သန္ႀကီးအျဖစ္ ျပည္သူ႐ို႕ႏႈတ္ဖ်ားမွ ကင္းပြန္းတပ္ပီးသည့္ ဘြဲ႔ျဖစ္သည္။ အဆင့္ျမင့္ဆံုး ၿပိဳင္စံယွား က်င္ပညာသွ်င္မ်ားျဖစ္သည္။

(ခ) က်င္အတန္းအစားခြဲျခားပံု

(၁) ရွိအစဥ္အလာ က်င္အတန္းအစားခြဲျခားပံု

ရွိအစဥ္္အလာအရ က်င္ပြဲကို ေ႐ႊေမာင္းတန္း၊ ေငြေမာင္းတန္း အတန္းႏွစ္မ်ဳိးခြဲျခားက်င္းပသည္။ ေ႐ႊေမာင္းတန္းမွာ ေ႐ႊေမာင္းဆု၊ ေငြေမာင္းတန္းမွာ ေငြေမာင္းဆု ခ်ီးျမွင့္သည္။ ေ႐ႊေမာင္းတန္း၌ ႏိုင္ေမာင္း (ပထမဆု)၊ က်ေမာင္း (ဒုတိယ) ပီးသကဲ့သို႔ ေငြေမာင္းတန္း၌ ထိုသို႔ခ်ီးျမွင့္သည္။ ေငြေမာင္းတန္း၌ ပြဲေျမာက္မ်ားစြာကိုင္ဖူးၿပီး ေငြေမာင္း (ပထမဆု) အႀကိမ္ႀကိမ္ရဖူးကာ က်င္အတြိအၾကံဳရင့္က်က္သူ၊ အားအင္လည္းျပည့္စံုသူကို ေ႐ႊေမာင္းက်င္သန္အျဖစ္ တန္းတင္၍တိုက္တတ္သည္။ ေ႐ႊေမာင္းတန္းက်င္သန္မွာ ေငြေမာင္းတန္း၌ဆင္းကိုင္ခြင့္မဟိ။ ေငြေမာင္းတန္း၌ တက္ေရာက္ယွဉ္ၿပိဳင္ကိုင္ႏိုင္ခြင့္ဟိသည္။

(၂) ေခတ္သစ္က်င္အတန္းအစား ခြဲျခားပံု

ကနိ ရခိုင္ျပည္၏ အထင္ကရက်င္ပြဲႀကီးတခ်ဳိ႕ ၌ က်င္ကိုေခတ္ႏွင့္အညီတိုးတက္ေအာင္ တီထြင္ၾကံဆက်င္းပလာၿပီးျဖစ္သည္။ မိမိအသက္အ႐ြယ္အလိုက္ ႀကီးငယ္မ႐ြီး က်င္သန္တိုင္း က်င္ကိုင္ခြင့္ရစီရန္စီစဥ္ၿပီး က်င္အတန္းအစားမ်ားကို ေအာက္ပါအတိုင္း ခြဲျခားက်င္းပလာသည္။

(က) သက္ႀကီးတန္း (က်င္အိုတန္း)
(ခ) အႀကီးတန္း (ပထမတန္း)
(ဂ) အလတ္တန္း (ဒုတိယတန္း)
(ဃ) အငယ္တန္း (တတိယတန္း)
(င) တန္းသစ္

မေမွ်ာ္လင့္ပဲ မတန္တတန္ ယံႈးနိမ့္လားရသည့္က်င္သန္မ်ား၊ မျပတ္သားအယံႈးပီးလားရသည့္ က်င္သန္မ်ား၊ ပရိသတ္အႀကိဳက္ (သို႔မဟုတ္) က်င္ေကာ္မတီမ်ားအႀကိဳက္ က်န္သန္မ်ားကိုလည္း (ေမာင္းမရပဲ ယံႈးလားရသည့္က်င္သန္ထဲမွ) ရြီးထုတ္ၿပီး တိုက္ပီးသည့္ စိန္ေခၚေမာင္း (စိန္ေခၚပြဲ) သို႔မဟုတ္ (ၾကည့္ခ်င္ပြဲ) ဟူ၍လည္း စီစဥ္က်င္းပပီးတတ္သည္။

အန္း(၅)

က်င္ကိုင္ပံု
အၿခီခံသေဘာမိတ္ဆက္

(က) က်င္ကိုင္ပုံ ေယ်ဘုယသေဘာ

က်င္ကိုင္သည္ကို က်င္လံုးသည္ဟုလည္းဆိုသည္။ က်င္ကိုင္၊ က်င္လံုးရန္အတြက္ က်င္သန္ႏွစ္ဦး ဟိရမည္။ က်င္သန္ႏွစ္ဦး က်င္ကိုင္သည္ကို က်င္တပူး (သို႔) က်င္တည္းတတည္း (သို႔) က်င္တြဲတတြဲအျဖစ္ သတ္မွတ္သည္။ က်င္တည္း က်င္ကိုင္ရန္အတြက္ (အဖမ္း) ႏွင့္ (အခံ) ကို ရြီးခ်ယ္ပီးရသည္။ က်င္သန္တဦးကဖမ္းၿပီး က်န္တဦးက ခံပီးရသည္။ က်င္ဖမ္းသူကို အဖမ္းသား (သို႔) အဖမ္းက်င္သန္(သို႔) အဖမ္းလူဟုေခၚၿပီး က်င္ခံပီးသည့္သူကို အခံသား(သို႔) အခံက်င္သန္ (သို႔) အဖမ္းလူဟုေခၚသည္။ ဖမ္းလွည့္ကိုရေသာ က်င္သန္က လက္ေမာင္းႏွစ္ဖက္ကိုေျမွာက္ကားကာ စဖမ္းရၿပီး၊ အခံလွည့္က်သည့္က်င္သန္က လက္ေမာင္းႏွစ္ဖက္ကို နံေဘးမွာကပ္၍ လက္ဖ်ားပိုင္းကို ရွိသို႔ေတာင့္ေတာင့္ပီးထားကာ ကိုယ္ကိုကိုင္းညြတ္ဦးတည့္ၿပီး သတိျဖင့္ခံပီးရသည္။

အခံသားၿခီႏွစ္ဖက္ကိုလည္း ၿပဳိင္မရပ္ဘဲ ရွိေနာက္ဟန္ခ်က္ညီညီ ထားၿပီးခံရသည္။ အဖမ္းသားကစၿပီး လွန္၊ ဖက္၊ ဆြဲ၊ ဖမ္း၊ ေပါက္၊ ခ်ိတ္၊ လိမ္၊ က်စ္ႏိုင္သည္။ က်င္ျခင္း၊ က်င္ကြက္ျဖင့္ပစ္ခ်ႏိုင္သည္။ ထိုသို႔ အဖမ္းသားက ဆြဲ၊ ဖမ္း၊ လွန္၊ ဖမ္း၊ ေပါက္၊ ခ်ိတ္၊ လိမ္၊ က်စ္ရန္ ႀကိဳးစားလာသည့္အခါ ပစ္ခ်လာသည့္အခါ တခ်ိန္တည္းတၿပိဳင္တည္းမွာ အခံက်င္သန္ကလည္း ျဖဳတ္၊ ဆီး၊ ကာ၊ ခၽြတ္၊ တိုး၊ ကန္၊ ႐ုန္း၊ ထြက္၊ ကာခြင့္ဟိသည္။ ျပန္လည္ပစ္ခ်ခြင့္ဟိသည္။

(ခ) က်င္တည္းပံု၊ က်င္တိုက္ပံု ေယ်ဘုယ်သေဘာ

က်င္သန္ႏွစ္ဦး က်င္တတည္းစီးတြဲၿပီးေနာက္ “က်င္တလင္း” (သို႔) “က်င္ကြင္း” ထဲ၌
က်င္တိုက္ရသည္။ “က်င္တည္း” မ်ားကို “က်င္တည္းအဖြဲ႔” (က်င္စာရင္းထိန္းေကာ္မတီ) ကတည္းပီးၿပီး၊ ၎က်င္တည္းမ်ားကို က်င္ကြင္းထဲသို႔ က်င္ကိုင္ဖို႔လာေရာက္ပါရန္ “ျပန္ၾကားေရးေကာ္မတီ” ကဖိတ္ေခၚပီးရသည္။ က်င္သန္ႏွစ္ဦးစလံုးေရာက္ဟိက ၎က်င္တည္းကို “က်င္ဒုိင္အဖြဲ႔” ထဲမွ က်င္ဒုိင္ႏွစ္ဦးတာဝန္ယူႀကီးၾကပ္ၿပီး က်င္တိုက္ရသည္။

တာဝန္ယူႀကီးၾကပ္မည့္ က်င္ဒိုင္ႏွစ္ဦးစီကို က်င္တြဲႏွင့္တြဲဖက္၍ “က်င္တည္းအဖြဲ႔က” နာမည္ေႀကာ္ျငာပီးရသည္။ က်င္တလင္းအက်ယ္အဝန္း၊ ႀကီးၾကပ္က်င္ဒုိင္ အရြီအတြက္အေပၚမူတည္၍ က်င္တည္းမ်ားကို တတည္းကနီ၊ ေလး၊ ငါးတည္းထိ တၿပိဳင္တည္းတုိက္ႏိုင္သည္။ က်င္တလင္း၌ က်င္ဒုိင္အဖြဲ႔က ႀကီးၾကပ္သည္။ တခ်ဳိ႕ပြဲ၌ “က်င္ဒုိင္ခ်ဳပ္” ဟူ၍ သီးသန္႔ထားပီးသည္။ သက္ဆိုင္ရာက်င္ဒုိင္ႏွစ္ဦးက က်င္တည္းကို အဖမ္းအခံသတ္မွတ္ပီးရသည္။ က်င္တတည္း၏အယံႈးအႏိုင္ကို ႀကီးၾကပ္ကြင္း က်င္ဒုိင္မ်ား၏အဆံုးအျဖတ္ျဖင ့္မေၾကနပ္ပါက “က်င္ခံုသမာဓိအဖြဲ႔” (က်င္အကဲျဖတ္လူႀကီးအဖြဲ႔) ထံ ေစာဒကဝင္တင္ျပႏိုင္သည္။ က်င္ခံုသမာဓိအဖြဲ႔၏ဆံုးျဖတ္ခ်က္သည္ ေနာက္ဆံုးအၿပီးအျပတ္အတည္ျဖစ္သည္။

(ဂ) က်င္တတည္း၏က်င္ကိုင္ပံုအဆင့္ဆင့္

က်င္တတည္း၏က်င္ကိုင္ပံုအဆင့္ဆင့္ကို အႏွစ္ခ်ဳပ္သာေဖာ္ျပပါမည္။ အဖမ္းသားက အခံသားကို ၿခီတႀကိမ္ ေပါက္၊ ခ်ိတ္၊ လိမ္၊ က်စ္၍ အခံသားမက်ပဲ ႐ုန္းလြတ္လားပါက အဖမ္းတေခါက္ၿပီးလားၿပီးေနာက္ တႀကိမ္ထပ္ဖမ္းရသည္။ ေနာက္တႀကိမ္လည္း အဖမ္းသားက ၿခီတင္၊ ေပါက္ခ်ိတ္၊ လိမ္က်စ္ပစ္၍ အခံသားၿမီေပၚမက်ပဲ လြတ္လားပါက အဖမ္းႏွစ္ေခါက္ ၿပီးလားၿပီျဖစ္သည္။ ႏွစ္ေခါက္ရာ ၿခီတင္ပစ္ခြင့္ဟိၿပီး အခံသားက ျပန္ဖမ္းရမည္ျဖစ္သည္။ က်င္တည္းတတည္း၏အယံႈးအႏိုင္သတ္မွတ္ပံုကို ေအာက္တြင္ ဇယားျဖင္ေဖာ္ျပထားသည္။

ဥပမာ။

စဥ္....... ေမာင္ျဖဴ........... ေမာင္နီ............ က်သူ................... အႏိုင္ရသူ

(က)
…….....အဖမ္း ...............အခံ ................ေမာင္နီက်............. ေမာင္ျဖဴႏိုင္
..........အခံ ..................အဖမ္း .............ေမာင္နီက်..............

(ခ)
.….... အဖမ္း ..............အခံ ...............ေမာင္ျဖဴက်............. ေမာင္နီႏိုင္
..........အခံ .................အဖမ္း .............ေမာင္ျဖဴက်

(ဂ)
.…....အဖမ္း ..............အခံ................ ေမာင္နီက်................. ေမာင္ျဖဴႏိုင္
........အခံ................ အဖမ္း................ ေမာင္နီဖမ္းမရ

(ဃ)
……....အဖမ္း ............အခံ ..................ေမာင္နီက်
..........အခံ ...............အဖမ္း ................ေမာင္ျဖဴက်
..........အဖမ္း ............အခံ ...................ေမာင္ျဖဴက်
.........အခံ ................အဖမ္း ................ေမာင္နီက်
.........အဖမ္း .............အခံ ...................ေမာင္ျဖဴဖမ္းမရ
..........အခံ ...............အဖမ္း .................ေမာင္နီဖမ္းမရ

အဖမ္းတေခါက္၊ အခံတေခါက္စီ သူတလွည့္က်နီၿပီး အယံႈးအႏိုင္မရျဖစ္နီပါက “အဖမ္း၊ အခံ” ကိုျပန္၍ “အသစ္တဖန္ ေမ်ာက္ပန္းလွန္ပီး၍ ဖမ္းသူမွာ ၿခီတေခါက္ရာ ေပါက္ခ်ိတ္၊ လိမ္ဖမ္းခြင့္ျပဳရပါသည္။ က်သူကို အယံႈးပီးရသည္။ လံုးဝအယံႈး၊ အႏိုင္မရပါက အယံႈးအႏိုင္ကို ေမ်ာက္ပန္းလွန္၍ ျဖစ္စီ၊ မဲျဖင့္ျဖစ္စီ ဆံုျဖတ္ႏိုင္သည္။

အခန္း(၆)

က်င္ပြဲက်င္းပေရးေကာ္မတီမ်ား

က်င္ပြဲက်င္းပေရးေကာ္မတီအသီးသီးသည္ မိမိ႐ို႕၏လုပ္ငန္းတာဝန္ဝတၱရားမ်ားကို ဆံုးျဖတ္လုပ္ပိုင္ခြင့္ေဘာင္အတြင္းမွနီ၍ ျပည့္ျပည့္ဝဝႀကိဳးပမ္းေဆာင္႐ြက္ရသည္။ က်င္ပြဲ၌ ဖြဲ႔စည္းရမည့္ လုပ္ငန္းေကာမတီမ်ားမွာ --

(က) က်င္ခံုသမာဓိအဖြဲ႔ (က်င္အကဲျဖတ္လူႀကီးအဖြဲ႔)
(ခ) က်င္ဒိုင္အဖြဲ႔
(ဂ) က်င္တည္းအဖြဲ႔ (က်င္စာရင္းထိန္းအဖြဲ႔)
(ဃ) ျပန္ၾကားေရးအဖြဲ႔
(င) က်င္ေဇျပား ေရာင္းခ်ေရးအဖြဲ႔
(စ) က်င္ေဇျပားကို (ဆုေငြ) ျပန္ပီးေရာင္းခ်ေရးအဖြဲ႔
(ဆ) ႀကိဳဆုိနီရာခ်ထားေရးးအဖြဲ႔
(ဇ) က်င္တလင္း၊ က်င္မ႑ပ္ပ်င္ဆင္ေရးအဖြဲ႔
(စ်) က်င္ပြဲအခမ္းအနားပ်င္ဆင္ေရးအဖြဲ႔
(ည) က်င္သန္မ်ားဆုခံစဥ္ လိုက္ပါကူညီေရးအဖြဲ႔
(ဋ) လွ်ပ္စစ္မီးတပ္ဆင္ေရးအဖြဲ႔
(႒) စာရင္းထိန္း၊ စာရင္းစစ္အဖြဲ႔….စသည္ျဖင့္ျဖစ္သည္။

က်င္ပြဲ၌ အဓိကက႑မွပါဝင္ရသည့္ “က်င္ဒိုင္အဖြဲ